Grzybice skóry

Grzybica - co to za choroba?

Grzybice skóry i błon śluzowych należą do grupy chorób zakaźnych wywołanych przez grzyby chorobotwórcze. Zakażenia grzybicze skóry należą do jednych z najczęstszych chorób z którymi pacjenci zgłaszają się do dermatologa. Najczęstszą formą zakażenia jest grzybica paznokci. Nie każdy kontakt z zarodnikami grzyba powoduje rozwój choroby ponieważ zdrowy organizm człowieka dzięki mechanizmom obronnym skóry często potrafi zwalczyć patogen. Mimo to czasami nawet niewielkie zachwianie równowagi (homeostazy) organizmu umożliwia grzybom wniknięcie do naskórka czy skóry. Grzybica nie jest wynikiem braku higieny. Zazwyczaj jest wręcz odwrotnie – zbyt częsty kontakt z wodą oraz wyjaławiającymi i wysuszającymi skórę detergentami może sprzyjać jej rozwojowi.

Jak może dojść do zakażenia?

Najczęściej do zakażenia może dochodzi podczas:

• przymierzania obuwia w sklepie,
• noszenia niewygodnego obuwia (ucisk, zgniatanie powoduje deformację płytek paznokciowych),

• noszenia nieprzewiewnego, gumowego obuwia, a także bielizny i skarpet wykonanych z tworzyw sztucznych,

• korzystania z usług kosmetyczki w ośrodkach odnowy biologicznej (np. źle zdezynfekowane narzędzia),

• korzystania ze wspólnych ręczników, grzebieni,- noszenia pożyczonego obuwia, np. do uprawiania sportów (łyżwy, buty narciarskie, tenisówki na kręgielni),

• korzystania ze wspólnych urządzeń sanitarnych (pryszniców, umywalek, ubikacji),

• zamieszkiwania dużych skupisk ludzi (hoteli, sanatoriów, internatów),

• dotykania bezdomnych, chorych zwierząt (psów, kotów, ptaków).

Do grupy zwiększonego ryzyka zachorowania na grzybice skóry należą m.in.: chorzy na nowotwory, zakażeni wirusem HIV, przewlekle stosujący antybiotyki, kortykosteroidy, leki immunosupresyjne, cierpiący na przewlekłe choroby metaboliczne (np. cukrzycę, niedoczynność tarczycy).

Jakie są rodzaje grzybic?

Z reguły grzyby chorobotwórcze dzielimy na: dermatofity, grzyby drożdżopodobne i pleśnie.

Dermatofity mają dużą skłonność do inwazji naskórka, włosów i paznokci. Wywołują one tzw. grzybice właściwe, czyli grzybicę skóry gładkiej, skóry owłosionej, a także grzybicę stóp i paznokci.

Ze względu na miejsce bytowania dermatofity można zakwalifikować do trzech grup:

• dermatofity geofilne – bytujące w glebie, zdolne do zakażenia ludzi i zwierząt,

• dermatofity zoofilne – ich naturalnym środowiskiem są organizmy zwierzęce, grzyby te są zdolne do wywołania infekcji u ludzi,

• dermatofity antropofilne – ich naturalnym rezerwuarem jest człowiek.

Grzyby drożdżopodobne wywołują drożdżycę błon śluzowych (jamy ustnej i narządów płciowych), kątów ust, drożdżycę wałów i płytek paznokciowych, wyprzenia drożdżakowe i łupież pstry. Drożdżycę nazywa się również kandydozą, gdyż najczęstszym gatunkiem je wywołującym jest Candida albicans. Pleśnie odpowiadają głównie za zakażenia układowe, czyli narządów wewnętrznych.

Jakie są najczęstsze objawy infekcji grzybiczych?

Objawy zakażeń wywołanych przez poszczególne gatunki mogą być bardzo zróżnicowane.

Grzybica skóry owłosionej

Może dotyczyć owłosionej skóry głowy oraz brody. Grzybicę owłosionej skóry głowy najczęściej spotyka się u dzieci, które zarażają się od innego dziecka lub chorego zwierzęcia (np. kota). W przypadku grzybicy drobnozarodnikowej powierzchownej na głowie można stwierdzić liczne ogniska złuszczania skóry z jakby równo przystrzyżonymi włosami. Ogniska wyłysienia o podobnym charakterze i złuszczającej się powierzchni, mniej liczne, z włosami o różnej długości, spotyka się w grzybicy strzygącej powierzchownej. Bolesny, zapalny guz lub naciek, z którego wydobywa się treść ropna, to obraz kliniczny grzybicy strzygącej głębokiej, którą można się zarazić od chorych zwierząt. Bardzo rzadka odmianą grzybicy owłosionej skóry głowy jest grzybica woszczynowa. W przypadku jej wystąpienia obserwuje się tzw. tarczki woszczynowe - żółte strupy zawierające grzybnię oraz złuszczony naskórek o zapachu mysiego moczu. Zmiany po wyleczeniu pozostawiają blizny i trwałe ogniska wyłysienia. Grzybica owłosionej skóry brody dotyczy mężczyzn. Może przebiegać zarówno w postaci zapalnych guzów, z których sączy się treść ropna, jak i ognisk złuszczających z „wystrzyżonymi” włosami.

Grzybica skóry gładkiej

Może dotyczyć każdej okolicy ciała. Mogą to być ogniska rumieniowo-obrzękowe z grudkami i krostami na obwodzie lub ogniska rumieniowo-złuszczające z różnie nasilonym odczynem zapalnym. Często, zwłaszcza u mężczyzn, zmiany o tym charakterze występują w pachwinach. Szczególną odmianą grzybicy skóry gładkiej jest przewlekła grzybica skóry gładkiej. Dotyczy ona głównie kobiet z zaburzeniami endokrynologicznymi i zaburzeniami odporności. Na kończynach dolnych i pośladkach stwierdza się wówczas sinoczerwone ogniska z otrębiastym złuszczaniem.

Grzybica stóp

Istnieją trzy odmiany tej grzybicy. W odmianie międzypalcowej (najczęściej zajęte są przestrzenie pomiędzy III i IV palcami stopy) dominują maceracja naskórka, rumień i złuszczanie. W odmianie potnicowej stwierdza się ogniska rumieniowo-wysiękowe z licznymi pęcherzykami w okolicy śródstopia. Zmiany o innym charakterze stwierdza się w przypadku odmiany złuszczającej, gdzie rumieniowo-złuszczające ogniska z nadmiernie zrogowaciałym naskórkiem lokalizują się na podeszwach i bocznych częściach stopy. Czasem powstają wtórne pęknięcia skóry. Należy pamiętać, że równocześnie ze zmianami na stopach mogą powstawać podobne zmiany na dłoniach, które nie są wynikiem bezpośredniego zakażenia skóry tych okolic, lecz skutkiem reakcji alergicznej na antygeny grzyba.

Grzybica paznokci

Częściej dotyczy paznokci stóp niż rąk. Praktycznie nie występuje u dzieci. Zmiany na płytkach paznokciowych polegają na ich zgrubieniu, przebarwieniu, łamliwości, nadmiernym rogowaceniu, pobruzdowaniu oraz zniszczeniu.

Drożdżyca błon śluzowych

Najczęściej dotyczy jamy ustnej oraz narządów płciowych (pochwy, sromu, napletka, żołędzi). Są to białawe ogniska przypominające mleczne naloty. Po ich usunięciu uwidacznia się żywoczerwony rumień z nadżerkami. Zmianom towarzyszy uczucie pieczenia, palenia i świądu. Po wyleczeniu obserwuje się dużą tendencję do nawrotów.

Kandydoza kątów ust (zajady)

Infekcji sprzyja maceracja związana z częstym oblizywaniem ust. W kącikach ust pojawiają się pęknięcia naskórka z towarzyszącym stanem zapalnym, białym nalotem lub strupami. Zmianom towarzyszy bolesność.

Kandydoza paznokci i wałów paznokciowych

Początkowo zajęte są wały paznokciowe - zaczerwienione, obrzęknięte i bolesne przy ucisku. Z okolicy między wałem paznokciowym a płytką może wydobywać się treść ropna. Z czasem proces chorobowy może przejść na płytkę paznokciową, która staje się matowa, szorstka i pobruzdowana. Ta postać drożdżycy to częsta choroba zawodowa pracowników pralni i przemysłu spożywczego.

Wyprzenia drożdżakowe

Zmiany dotyczą okolic fałdów skóry, czyli pach, pachwin, pośladków, okolic podsutkowych, pępka, fałdów brzusznych szczególnie u osób otyłych. Wyprzenia występują także w okolicy pieluszkowej u niemowląt. Duża wilgotność, ciepło i liczne otarcia naskórka to czynniki, które decydują o rozwoju drożdżyc w tych okolicach. Na skórze stwierdza się ogniska zapalne, sączące, często pokryte białawym nalotem. Wykwitom tym towarzyszą często tzw. ogniska satelitarne na obwodzie, z grudkami i krostami.

Łupież pstry

Na skórze klatki piersiowej, szyi, kończyn górnych stwierdza się liczne jasnobrązowe plamki z delikatnym złuszczaniem. Zmiany mają tendencję do zlewania się. Pod wpływem słońca dochodzi do odbarwienia ognisk chorobowych. Choroba najczęściej dotyczy młodych kobiet i jest spowodowana zakażeniem drobnoustrojem Malassezia furfur.

Jak rozpoznać grzybicę?

W każdym przypadku podejrzenia zachorowania na grzybicę należy się zgłosić niezwłocznie do specjalisty dermatologa. Grzybice skóry i błon śluzowych często mogą imitować wiele innych jednostek chorobowych, dlatego ich rozpoznanie musi się opierać na konsultacji specjalistycznej oraz na badaniach dodatkowych (np. badania mykologicznego, wykonywanego w specjalistycznych laboratoriach).

Grzybica – jak leczyć?

Leczenie zakażeń grzybiczych obejmuje stosowanie preparatów zewnętrznych, leków doustnych, dezynfekcję obuwia i bielizny oraz przestrzeganie zasad profilaktyki. Na początku leczenia oraz po jego zakończeniu niezbędne wydaje się wykonanie dezynfekcji. O takiej potrzebie zostaniecie Państwo poinformowani podczas konsultacji.

Najlepszym sposobem eliminacji zarodników grzybów z otoczenia jest jednak wymiana obuwia, bielizny, skarpet na nowe. W ostatnich latach wachlarz preparatów przeciwgrzybiczych znacznie się poszerzył. Są one na ogół skuteczne, bezpieczne i dobrze tolerowane. Nowoczesne leki są dostępne w postaci tabletek, szamponów, kremów, maści, pudrów, lakierów do paznokci lub aerozoli.

W przypadku potwierdzonej infekcji grzybiczej specjalista dermatolog zaleci odpowiednie leczenie oraz ustali czas trwania kuracji. Należy zaznaczyć, że w przypadku niektórych grzybic terapia może trwać zarówno jeden dzień (drożdżyca pochwy), jak i sześć lub więcej miesięcy (grzybica paznokci). Wynik leczenia zależy w głównej mierze od współpracy pacjenta z lekarzem. Systematyczne wizyty kontrolne, nieprzerywanie leczenia i przestrzeganie zasad profilaktyki to niezbędne warunki do osiągnięcia powodzenia w leczeniu.

Jak zapobiegać grzybicy?

Lepiej jest zapobiegać niż leczyć.

Aby ustrzec się przed zakażeniami grzybiczymi, na które stale jesteśmy narażeni, należy przestrzegać podstawowych zasad profilaktyki. Odnoszą się one zarówno do niedopuszczenia do pierwszego zakażenia, jak i do ochrony przed ponownym zakażeniem po wyleczeniu. Grzyby dobrze się rozwijają w środowisku ciepłym i wilgotnym - należy więc unikać takich miejsc oraz nie stwarzać zarodnikom grzybów korzystnych warunków na swojej skórze.

Jak zminimalizować ryzyko infekcji grzybiczej? - profilkatyczne ABC:

• Używaj własnego ręcznika i własnych przyrządów do higieny (gąbka, obcinacz do paznokci).

• Na pływalniach, w łaźniach, saunach, sanatoriach nie chodź boso. Noś zawsze własne klapki.

• Unikaj pożyczania cudzego obuwia (łyżwy, buty narciarskie).

• Staraj się kupować bieliznę, skarpetki wykonane z naturalnych, przewiewnych materiałów.

• Wybieraj wygodne obuwie wykonane z naturalnych materiałów.

• Codziennie zmieniaj skarpetki.

• Myj dokładnie stopy, fałdy skóry (okolice pachowe, pachwinowe). Dokładnie osuszaj ciało w tych okolicach.

• Nie głaszcz bezdomnych zwierząt (kotów, psów).

• Przy długotrwałej antybiotykoterapii stosuj probiotyki dostępne w aptekach bez recepty (w formie kapsułek, tabletek lub globulek dopochwowych).

• Myj ręce.