Wyprysk kontaktowy

Co to jest?

To choroba polegająca na tworzeniu się zmian skórnych pod wpływem kontaktu z alergenami kontaktowymi (są to często substancje chemiczne) u uczulonych na nie osób.

Jakie są czynniki sprawcze choroby?

Najczęstszymi alergenami odpowiedzialnymi za powstanie wyprysku kontaktowego są nikiel, chrom, składniki perfum, chemikalia użyte do produkcji odzieży czy butów, a nawet leki stosowane na skórę.

Przyczyny doprowadzające do powstania wyprysku kontaktowego są różne. U niektórych osób jest to związane z alergią na alergeny kontaktowe, u innych – zmiany skórne powstają dopiero po zadziałaniu np. światła słonecznego. U części osób rozpoznaje się tzw. wyprysk zawodowy – związany z uczuleniem na szkodliwe substancje występujące w pracy. W inny sposób działają substancje drażniące – bezpośrednio uszkadzają one skórę. Ten typ wyprysku nazywamy wypryskiem kontaktowym z podrażnienia (nie jest to prawdziwe uczulenie i takie zmiany mogą się pojawić u wszystkich osób, które mają kontakt np. z silnymi substancjami używanymi w środkach czystości, farbami, lakierami, smarami, cementem).

Jak się objawia wyprysk kontaktowy?

Charakterystycznym objawem wyprysku kontaktowego jest silny świąd skóry, zaczerwienienie, łuszczące się grudki oraz czasami pęcherzyki. Ważne jest to, że zmiany tworzą się w miejscu kontaktu z np. tkaniną czy tworzywem zawierającym uczulające chorego czynniki (np. pod paskiem czy biżuterią u chorego uczulonego na nikiel, na rękach u sprzątaczki używającej środków czyszczących, na policzkach w miejscu, na który nałożono kosmetyk, który uczulił chorego pod wpływem opalania). Czasem zmiany występują jednak na całej powierzchni ciała.

Skóra staje się pogrubiała, bardzo sucha, łuszczy się, wyraźnie zaznaczają się jej naturalne bruzdy (np. na nadgarstkach skóra może przypominać korę drzewa), skóra na dłoniach podeszwach niekiedy pęka powodując ból u Pacjentów.

Co robić w razie wystąpienia objawów?

Przede wszystkim jak najszybciej przerwać kontakt z substancją podejrzaną o powstawanie zmian. W razie nasilonego świądu skóry można zażyć tabletkę leku przeciwhistaminowego (niektóre dostępne są bez recepty). Skontaktować się z dermatologiem.

Jak lekarz ustala diagnozę?

Wyprysk kontaktowy rozpoznaje się w oparciu o charakterystyczny obraz zmian skórnych oraz ustalenie związku pomiędzy ich pojawianiem się a np. pracą zawodową.

Wyprysk kontaktowy może przypominać wyprysk atopowy i inne mylone z nim choroby skóry. Najważniejszym badaniem w rozpoznaniu wyprysku kontaktowego są tzw. testy płatkowe. Polegają one na nałożeniu na skórę pleców małych krążków bibułek nasączonych różnymi substancjami wywołujących wyprysk kontaktowy (zawartymi w np. kosmetykach, gumie, metalach, lekach, tworzywach sztucznych). Pojawienie się pod ich wpływem zaczerwienienia, grudek czy pęcherzyków może oznaczać uczulenia na którą z tych substancji.

Jakie są sposoby leczenia?

Najważniejsze jest unikanie powodujących wyprysk kontaktowy substancji. Sposób leczenia wyprysku kontaktowego jest ustalany indywidualnie dla każdego Pacjenta.

Warto zadbać o prawidłowe nawilżenie i natłuszczenie skóry.

Czy możliwe jest całkowite wyleczenie?

Pomimo unikania substancji wywołujących wyprysk kontaktowy zmiany skórne ustępują tylko u 30—50% osób. Szczególnie źle leczą się zmiany skórne na rękach.

Jak unikać wystąpienia zmian chorobowych?

Ponieważ wyprysk zawodowy często powodują alergeny występujące w miejscu pracy czy podczas prac domowych warto się zabezpieczać przed kontaktem z nimi za pomocą np. rękawiczek czy odzieży ochronnej.

Pokrzywka

Co to jest pokrzywka i jakie są jej przyczyny?

To choroba w przebiegu której na skórze pod wpływem zadziałania czynnika tworzą się wypukłe blade bąble otoczone zaczerwienieniem. Bąble te przypominają zmiany, które powstają pod wpływem kontaktu skóry z pokrzywą - stąd nazwa. Pokrzywka powoduje silny świąd lub pieczenie skóry, jest niebolesna i ustępuje bez pozostawienia blizn czy przebarwień skóry.

U około połowy chorych pokrzywce może towarzyszyć tzw. obrzęk naczynioruchowy. Obrzęk ten dotyczy tkanek podskórnych, np. ust, powiek, rąk, stóp, niekiedy genitaliów. Zwykle jest bardziej nasilony po jednej stronie ciała, a skóra jest niekiedy zaczerwieniona.

Rodzaj pokrzywki i jej przyczyna może być ustalona i prawidłowo leczona wyłącznie przez lekarza.

Jak się objawia pokrzywka?

Bąble pokrzywkowe zazwyczaj zanikają samoistnie w ciągu kilku godzin, stopniowo zlewając się ze sobą i blednąc bez pozostawienia śladu.

Z uwagi na niebezpieczeństwo zagrożenia życia związane z wystąpieniem niektórych przypadków warto zwrócić uwagę czy pokrzywce nie towarzyszą takie objawy jak:

• zawroty głowy,

• uczucie silnego osłabienia,

• kołatanie serca,

• chrypka,

• uczucie braku powietrza

• nudności i wymioty,

• obniżenie ciśnienia tętniczego.

Mogą one zwiastować pojawienie się wstrząsu anafilaktycznego. W niektórych przypadkach może dojść do pojawienia się utrudnienia w oddychaniu, a nawet zgonu (najczęściej spowodowanym tak silnym obrzękiem, „opuchnięciem” tkanek gardła - dochodzi do zamknięcia krtani i duszenia się chorego).

Co robić w razie wystąpienia objawów?

W razie pojawienia się pokrzywki chory powinien zażyć lek przeciwhistaminowy, a w razie cięższych objawów Pacjent powinien zgłosić się do lekarza.

Ważne!

Jeżeli pokrzywce towarzyszy obrzęk lub inne objawy, które mogą zwiastować towarzyszący pokrzywce wstrząs anafilaktyczny – należy pilnie wezwać pogotowie ratunkowe (pod numerem 112 lub 998) .

Jak ustalana jest diagnoza?

Zwykle obraz bąbli pokrzywkowych jest typowy. Niemniej bąble mogą się różnić w zależności od wywołujących je przyczyn. Właściwe rozpoznanie oraz terapię ustala lekarz.

Zwykle chory nie jest pewien, co mogło wywołać pojawienie się u niego pokrzywki (zwłaszcza przewlekłej), dlatego najważniejszy jest szczegółowy wywiad, obejmujący zażywane przez chorego wcześniej leki (zwłaszcza nowe, w tym zioła), spożywane pokarmy, kontakt z alergenami, niedawne zakażenia, czynniki fizykalne wywołujące pokrzywkę, a nawet podróże (ryzyko zakażeń pasożytniczych) czy objawy ze strony innych narządów. Wiele innych typów wysypek można mylić z pokrzywką – m.in. zakażenia wirusowe, pęcherzycę (chorobę skóry polegająca na tworzeniu się bąbli), atopowe i kontaktowe zapalenie skóry i wiele innych. Podobne do pokrzywki zmiany mogą występować w wielu innych chorobach, np. autoimmunologicznych. Jeśli zmiany pokrzywkowe sprawiają silny ból, są obecne na skórze przez ponad dobę, powodują wybroczyny oraz towarzyszy im ból stawów i gorączka – należy pomyśleć o innym rozpoznaniu (np. o tzw. pokrzywkowym zapaleniu naczyń).

Diagnostyka pokrzywki jest skomplikowana i czasochłonna, a i tak w przypadku pokrzywki przewlekłej jej przyczynę udaje się ustalić jedynie u 5—20% chorych.

Wstępna diagnostyka pokrzywki przewlekłej obejmuje oznaczenie OB lub CRP (badania te oceniają ogólnie obecność stanu zapalnego w organizmie), morfologii z rozmazem, prób wątrobowych, badania moczu, niekiedy oceny czynności tarczycy. Testy skórne lub kontaktowe z alergenami czy też badanie poziomu IgE we krwi wykonuje się u chorych z pokrzywką ostrą czy przewlekłą, którzy mieli w przeszłości pokrzywkę po kontakcie z jakimś alergenem. Niekiedy lekarz na podstawie wywiadu i obecności innych objawów decyduje się na rzadsze badania: eozynofilię krwi oraz testy w kierunku tzw. chorób autoimmunologicznych, tarczycy, wirusowych zakażeń wątroby i innych schorzeń. U niektórych chorych wykonuje się tzw. test skórny z własną surowicą chorego. Wcześniej pobiera się od chorego jego własną krew, oddziela krwinki od reszty krwi, dzięki czemu pozostaje tzw. surowica – płyn, który nakłada się na nakłutą skórę przedramienia, podobnie jak przy testach skórnych z alergenami. Pojawienie się bąbla oznacza, że we krwi chorego obecne są przeciwciała – mają one znaczenie w powstawaniu pokrzywki. W ośrodkach specjalistycznych niekiedy wykonuje się próby prowokacyjne z pokarmem lub lekiem (a także z czynnikami powodującymi pokrzywki fizykalne).

Niekiedy należy wykonać biopsję skóry, tzn. wyciąć kilkumilimetrowy jej wycinek i zbadać go pod mikroskopem.

Jakie są sposoby leczenia?

Terapia pokrzywki musi być prowadzona przez lekarza i należy unikać samoleczenia. Podstawowymi lekami wykorzystywanymi w terapii pokrzywki są leki przeciwhistaminowe, które zmniejszają świąd skóry i powodują zanikanie bąbli pokrzywkowych.

Aktualnie zaleca się leki przeciwhistaminowe tzw. nowych generacji. W razie nasilonych objawów lekarz zwiększa dawkę leków przeciwhistaminowych lub stosuje różne generacje tych preparatów.

W ciężkiej pokrzywce i gdy towarzyszy jej obrzęk naczynioruchowy stosuje się doustne glikokortykosteroidy.

Czy możliwe jest całkowite wyleczenie pokrzywki?

U chorych z pokrzywką ostrą objawy cofają się przed upływem 6 tygodni (zwykle po kilku dniach). W wielu z nich jest to jedyny taki epizod w życiu.

U około 2/3 chorych z ostrą pokrzywką zmiany ustępują bez żadnego leczenia.

U 5% chorych z pokrzywką ostrą zmiany mogą przejść w przewlekłe. Pokrzywka przewlekła ustępuje w przeciągu roku u około 30—50% chorych. Niemniej u 1/5 chorych objawy nadal są obecne po upływie 5 lat.

Co trzeba robić po zakończeniu leczenia?

Ważnym elementem postępowania w pokrzywce jest ustalenie wywołujących ją czynników, co nie zawsze jest możliwe. Chory wymaga opieki nie tylko alergologa, ale i dermatologa. W razie rozpoznania którejś z chorób z kręgu alergii powinien regularnie się kontrolować i stosować do zaleceń lekarskich.

Istotną rolę u chorych z pokrzywką przewlekłą pełni edukacja. Tacy chorzy często są sfrustrowani świądem skóry i swoim wyglądem. Choroba utrudnia im pracę i zaburza sen. Nierzadko otoczenie uważa, że zmiany są zakaźne.

Co robić aby uniknąć choroby?

Nie ustalono, jakie środki pozwalają na uniknięcie zachorowania na pokrzywkę, niemniej jej nawroty z reguły skutecznie zwalczają wymienione powyżej leki oraz unikanie znanych, wyzwalających je czynników.

Wielu chorych z pokrzywką przewlekłą zauważa pogorszenie zmian pod wpływem niesteroidowych leków przeciwzapalnych (np. aspiryny), zdenerwowania oraz diety. Prawdziwa alergia pokarmowa u nich jest rzadka, natomiast niektóre pokarmy mogą powodować nasilenie zmian – np. truskawki mogą spowodować wzrost wydzielania histaminy w organizmie, a alkohol rozszerza naczynia. Nie udowodniono wpływu specjalnych diet, ale niektórzy chorzy (30—70%) odczuwają poprawę wyglądu skóry unikając niektórych pokarmów (np. alkoholu, przypraw, konserwantów, barwników, surowych jarzyn i owoców).